Powrót do rzetelności! Czy jest możliwy? Na to pytanie szukaliśmy odpowiedzi podczas I Kongresu Debaty Publicznej, który zorganizowaliśmy z okazji 5-lecia naszej fundacji. To pierwsze tego typu wydarzenie w Polsce, które zgromadziło dziennikarzy, badaczy mediów i komunikacji oraz aktywistów trzeciego sektora zaangażowanych w poprawę debaty publicznej w Polsce. Kongres odbył się w dniach 15-16 grudnia 2022 roku w Centrum Prasowym Foksal w Warszawie. Miejsce sprzyjało dyskusjom i rozważaniom na temat współczesnej debaty publicznej, zarówno z perspektywy akademickiej, dziennikarskiej jak i aktywistycznej.
W czasie trwania dwóch dni Kongresu zgromadzona publiczność miała okazję do zapoznania się z najbardziej nurtującymi problemami związanymi z funkcjonowaniem szeroko rozumianych kanałów komunikowania masowego oraz respektowaniem (bądź brakiem respektowania) przez nie zasad rzetelności. W czasie dwóch dni Kongresu odbyło się sześć paneli dyskusyjnych, trzy sesje referatów oraz kilka wydarzeń towarzyszących. Poruszone tematy dotyczyły etyki dziennikarskiej, roli trzeciego sektora w propagowaniu rzetelności w debaty publicznej, dezinformacji, wpływu nowoczesnych technologii i roli Big Tech na współczesne dziennikarstwo. Zastanawiano się także nad stanem i kondycją mediów lokalnych i obywatelskich. Poruszono problem przeciwdziałania dezinformacji oraz etycznego zarządzania mediami, a także wpływu nowych technologii na rzetelność treści przekazów medialnych. Oprócz paneli dyskusyjnych odbyły się sesje referatów, które zgromadziły naukowców z całego kraju zajmujących się problematyką szeroko rozumianej debaty publicznej. W czasie trwania I Kongresu Debaty Publicznej organizator Instytut Dyskursu i Dialogu otrzymał z rąk Wojciecha Kaczmarczyka, dyrektora Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego, certyfikat Miejsca Przyjaznego Wolontariuszom. Wyróżnienie umożliwia wspieranie organizacji w rozwoju wolontariatu przez Korpus Solidarności.
Pierwszy dzień Kongresu, 15 grudnia, rozpoczął panel dyskusyjny pn. „Rola społeczeństwa obywatelskiego w propagowaniu rzetelności w debacie publicznej”, a wzięli w nim udział Wojciech Kaczmarczyk (dyrektor NIW-CRSO), Jakub Wygnański (Fundacja Stocznia), Katarzyna Sadło (działaczka trzeciego sektora), Igor Janke (Instytut Wolności, Układ Otwarty). Moderatorem był Dyrektor Programowy całego wydarzenia – Filip Gołębiewski.
W czasie panelu poruszono temat roli trzeciego sektora w naprawie debaty publicznej. Szczególną uwagę zwrócono na kwestię wspólnego definiowania zjawiska rzetelności, pomimo różnic światopoglądowych, oraz perspektywy finansowania organizacji obywatelskich zajmujących się piętnowaniem nieprawidłowości w kanałach komunikacji masowej oraz promowaniem dobrych praktyk w tym zakresie. W kolejnym panelu pn. „Media lokalne i obywatelskie: między niezależnością a presją finansową” gośćmi byli Robert Bagiński („Gazeta Lubuska”), Andrzej Andrysiak („Gazeta Radomszczańska”), Katarzyna Batko-Tołuć (Sieć Obywatelska Watchdog Polska) oraz prof. Lucyna Szot (Uniwersytet Wrocławski). W czasie panelu moderator – Piotr Trudnowski z Klubu Jagiellońskiego – dopytywał o stan mediów lokalnych i obywatelskich w Polsce oraz możliwości ich funkcjonowania w kontekście współdziałania z samorządem terytorialnym i reklamodawcami. Kolejny panel Kongresu pn. „Przeciwdziałanie dezinformacji tu i teraz. Co możemy robić lepiej?” zebrał znakomitych specjalistów i medioznawców. Uczestniczyli w nim prof. Jacek Pyżalski (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu), dr Klaudia Rosińska (WSKSiM), Marta Gromada (NASK), Patryk Zakrzewski (Stowarzyszenie Demagog). W czasie jego trwania dyskutowano o sposobach walki z dezinformacją oraz jej wpływie na społeczeństwo. Ostatni panel pierwszego dnia pn. „SPIĘCIE i co dalej? Jak budować mosty między różnymi środowiskami w debacie publicznej” zgromadził specjalistów z czołowych think tanków oraz redakcji prasowych, prezentujących różne opcje na światopoglądowym spektrum. Byli to Jarema Piekutowski (Nowa Konfederacja), Piotr Trudnowski (Klub Jagielloński), Szymon Rębowski (Magazyn Kontakt), Jędrzej Malko (Krytyka Polityczna), Katarzyna Skrzydłowska-Kalukin (Kultura Liberalna). W czasie panelu rozmawiano o projekcie SPIĘCIE, który był wspólnym dziełem organizacji biorących udział w dyskusji. Rozmawiano nad diagnozami płynącymi z zakończenia projektu, który miał za zadanie rozbijanie baniek społecznościowych różnych ideologicznie środowisk, które w nim uczestniczyły. Moderował dr Mateusz Bartoszewicz.
Drugi dzień Kongresu rozpoczął panel dyskusyjny pn. „Jak sprawić by etyczne i rzetelne media się opłacały?”. Prelegentami byli Marcin Bartnicki (zastępca redaktora naczelnego portalu Wirtualna Polska), Janusz Schwertner (Onet) oraz Karol Gac („Do Rzeczy”). W czasie rozmowy poruszono temat mechanizmów wymuszających na mediach ograniczanie stosowania sztuczek zwiększających klikalność (typu clickbait) oraz zastanawiano się jak sprawić by było to stosowane na skalę masową. Kolejny panel tego dnia omawiał „Wpływ nowych technologii na rzetelność treści w debacie publicznej”. Wzięli w nim udział prof. Andrzej Zybertowicz, prof. Tomasz Gackowski (Uniwersytet Warszawski), dr Bartłomiej Balcerzak (BITECH Think Tank). Paneliści rozmawiali o roli technologii w przekazywaniu informacji oraz jej wpływie na dziennikarstwo obecnie i w przyszłości. Zdecydowanie na pierwszy plan wysunęła się tu rola tzw. Big Techów (Meta, Twitter, Google, itp.) w decydowaniu o regułach współczesnej komunikacji.
Podczas ostatniego panelu Kongresu – na temat edukacji medialnej – ogłoszono powołanie Federacji na Rzecz Lepszej Debaty Publicznej, której inicjatorami zostały organizacje obywatelskie: Instytut Dyskursu i Dialogu, Stowarzyszenie Analityków Mediów Elektronicznych oraz fundacja BITECH Think Tank. Federacja będzie w przyszłości: prowadziła wspólne działania na rzecz kreowania pozytywnych zmian w polskiej debacie publicznej, organizowała działania z zakresu edukacji medialnej oraz inicjowała zmiany w prawie, mające poprawić sytuację dziennikarstwa i komunikacji masowej dla dobra obywateli.
Zwieńczeniem Kongresu była Gala Dobrego Dziennikarstwa, która odbyła się 16 grudnia w Domu Dziennikarza. W czasie uroczystości zostały wręczone nagrody dla najlepszych dziennikarzy mijającego roku, w tym nagrodę główną Dobrego Dziennikarza 2022. Otrzymał ją Tomasz Rożek (autor Nauka. To lubię). W poszczególnych kategoriach nagrody zdobyli: publicystyka Tomasz Terlikowski („Tygodnik Powszechny”, RMF FM), dziennikarstwo śledcze Piotr Świerczek (TVN24), dziennikarstwo nowych mediów Łukasz Bok (autor Konflikty i Katastrofy Światowe), dziennikarstwo społeczne Aleksandra Lipczak (za tekst w „PISMO”). Wyjątkowość nagród stanowi fakt, że nominacje dokonywane są na podstawie całorocznych prac wolontariuszy tworzących portal dobrzydziennikarze.pl, a główną decyzję podejmują obywatele w głosowaniu internetowym.
Linki do streamingów z Kongresu i Gali (na żywo): https://fb.watch/hsGFhzYM3Y/ (pierwszy dzień), https://fb.watch/hsGGMLvaRY/ (drugi dzień), https://fb.watch/hsGHosDcoS/ (Gala).
Fotografie Natalia Wieczorek
